ارز فیات ( فیات کارنسی – Fiat Currency) یا پول بی پشتوانه چیست؟ (ریدایرکت شد)
ارز فیات (Fiat Currency) یا پول بدون پشتوانه چیست، چه زمانی ابداء شد و چه تفاوتی با ارزهای دیجیتال دارد؟ در این مقاله به پاسخ سوالات میرسید.
ارز فیات یا فیات کارنسی (Fiat Currency) که به آن پول بی پشتوانه یا حکمی نیز گفته میشود، پولی است که ارزش ذاتی ندارد و نشأت گرفته از اقدامات دولتی چاپ و تکثیر است. کلمه فیات (Fiat) در زبان لاتین به معنای «بگذارید انجام شود» است. از پول بدون پشتوانه به عنوان جایگزین پول پرداختی برای کالاها استفاده میشود. دلار آمریکا، پوند انگلستان و ریال ایران، همگی نوعی ارز فیات محسوب میشوند.
تعریف ارز فیات
به زبان ساده، ارز فیات یا فیات کارنسی، پول رایج قانونی است که ارزشش به جای نشات گرفتن از مَتریال مورد استفاده برای ساخت، توسط دولت صادرکننده تعیین میشود. این توانمندی یک دولت است که ارزش پول فیات خود را تعیین کند. بیشتر کشورهای جهان از سیستم ارزی فیات برای خرید کالا و خدمات، سرمایهگذاری و پس انداز استفاده میکنند. پول بدون پشتوانه از قرنها پیش جایگزین طلا و دیگر سیستمهای پرداختی مبتنی بر کالا شده است.
تاریخچه پیدایش پول فیات
سیستم ارزی فیات قرنها پیش در چین ابداع شد. ایالت سوچوان آغازکننده استفاده از پول کاغذی در قرن یازدهم بود. در ابتدا، از این پولها برای مبادلهی ابریشم، طلا و نقره استفاده میشد، اما پس از به قدرت رسیدن کوبلای خان (از نوادگان چنگیزخان) در قرن سیزدهم، سیستم جامع ارز فیات رسمی شد. بر اساس ادعای مورخان، پیدایش این پول با هزینههای زیاد و تورم بیش از اندازهای که ایجاد کرد، نقش مهمی در «سقوط امپراتوری مغول» داشته است.
ارز فیات در طول قرن هفدهم با پذیرش توسط کشورهایی از جمله اسپانیا، سوئد و هلند وارد قاره اروپا شد. این سیستم در سوئد شکست خورد تا دولت استفاده از فلز نقره را جایگزین کند. اما طی دو قرن بعد، فرانسهنو (کانادا)، مستعمرات سیزدهگانه ایالات متحده، و در نهایت حکومت فدرال ایالات متحده نیز به استفاده از پول بی پشتوانه روی آوردند.
در حدود قرن بیستم، ایالات متحده به صورت محدود، مجددا به استفاده از ارز مبتنی بر کالاها روی آورد. دولت آمریکا در سال 1933 میلادی، سرانجام به استفاده از پول کاغذی برای مبادله طلا پایان داد. تا سال 1972 و در دوره ریاست جمهوری ریچارد نیکسون، ایالات متحده به طور کامل استفاده از استاندارد طلا به عنوان ارز را کنار گذاشت و تصمیم به استفاده از سیستم پولی فیات گرفت. این کار با استقبال جهانی همراه بود و باعث شد استفاده از پول بدون پشتوانه در سراسر کشورها رواج پیدا کند.
پول بدون پشتوانه چطور کار میکند؟
دلیل ارزشمند بودن پول فیات فقط به خاطر تلاش دولت صادرکننده آن به منظور حفظ این ارزش یا توافق دو طرف مبادلهکننده بر سر آن است. چندین دهه قبل، دولتها از یک کالای فیزیکی باارزش نظیر طلا و نقره سکه ضرب میکردند. روش جایگزین ضرب سکه، صدور اسکناسهای کاغذی بود که میتوانست برای مقدار مشخصی از کالای فیزیکی بازخرید شود. وضعیت پول فیات متفاوت است؛ پول بدون پشتوانه یک حامی فیزیکی باارزش ندارد. ارز فیات غیر قابل تبدیل و غیر قابل بازخرید است.
از آن جایی که این پول به ذخایر فیزیکی از جمله ذخیره ملی طلا یا نقره یک کشور متصل نیست، ممکن است در پی بروز تورم از ارزشش کاسته شده یا حتی به خاطر درگیر شدن یک جامعه با ابرتورم، به طور کامل بیارزش شود. در صورتی که ایمان مردم به پول ملی کشورشان از بین برود، دیگر هیچ ارزشی نخواهد داشت.
از این نظر ارز فیات و بی پشتوانه با پول حمایت شده توسط طلا (یا هر ماده دیگر) متفاوت است؛ پول نوع دوم دارای ارزش ذاتی است، چرا که دنیا برای ساخت جواهرات و دکوراسیون، ساخت لوازم الکترونیکی و قطعات کامپیوتر، همچنین ایجاد فضاپیماها و بسیاری دیگر از کاربردها، به طلا نیاز دارد.
مقایسه استاندارد طلا و ارز فیات
سیستم استاندارد طلا، اجازهی تبدیل پول کاغذی به طلا را میداد. در واقع، تمام پولهای کاغذی توسط مقدار محدودی طلا که نزد دولت نگهداری میشد، حمایت میشدند. دولتها و بانکها بر پایهی یک سیستم ارزی مبتنی بر کالاها فقط در صورت داشتن ذخایر کافی از طلا، میتوانستند ارزهای جدید را وارد چرخهی اقتصاد کنند. این سیستم جلوی توانایی دولتها برای ایجاد پول و افزایش ارزش پول آنها بر اساس عوامل اقتصادی را محدود میکرد.
اما در آن سمت، پول کاغذی تحت نظر ارز فیات نمیتواند به هیچ چیزی تبدیل شود. مسئولان با پول فیات میتوانند به صورت مستقیم روی ارزش پول خود تأثیرگذار باشند و آن را به شرایط اقتصادی ربط دهند. دولتها و بانکهای مرکزی، کنترل بیشتری روی سیستم ارزی دارند. آنها میتوانند با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری (Fractional Reserve Banking) و اعمال آزادسازی کمی (Quantitative Easing) به رویدادها و بحرانهای مالی واکنش نشان دهند.
حامیان استاندارد طلا اعتقاد دارند که سیستم ارزی مبتنی بر کالاها پایدارتر است، زیرا توسط چیزی حمایت میشود که فیزیکی و باارزش است. در سمت دیگر، حامیان پول بی پشتوانه ادعا میکنند که قیمت طلا بیثبات است. در این فضا، ارزش یا بهای ارز مبتنی بر کالا میتواند دچار نوسان شود. اما با بهرهگیری از سیستم ارز فیات دولتها در مواجهه با شرایط اضطراری اقتصادی میتوانند با انعطافپذیری بیشتری وارد عمل شوند.
مقایسه ارز فیات با ارز دیجیتال
پول فیات و رمز ارزها، در این مورد که توسط یک کالای فیزیکی حمایت نمیشوند، با یکدیگر مشترک هستند. البته این اشتراک در همینجا به پایان میرسد. ارز فیات توسط دولتها و بانکهای مرکزی کنترل میشود، اما بیشتر رمز ارزها به خاطر استفاده از بلاک چین غیر متمرکز هستند.
یکی دیگر از تفاوتهای قابل توجه آنها، نحوه تولید ارز است. بیت کوین مانند اکثر ارزهای دیجیتال، عرضه کنترل شده و محدودی دارد. در آن سو، بانکها با قضاوت بر نیازهای اقتصادی یک کشور، میتوانند هر چقدر که میخواهند پول فیات ایجاد کنند.
کریپتوکارنسی به عنوان یک نوع دیجیتالی از ارزها، هیچ همتای فیزیکی نداشته و بدون مرز است و همین باعث میشود برای انجام تراکنشهای مالی بینالمللی جذابیت بیشتری داشته باشد. همچنین، این معاملات غیرقابل بازگشت هستند و این برخلاف سیستم ارزی فیات، پیگیری را سختتر میکند. از طرف دیگر، بازار ارزهای مجازی کوچکتر بوده و همین باعث بیثباتتر بودن آنها نسبت به بازارهای سنتی شده است. این میتواند یکی از دلایلی باشد که منجر به پذیرفته نشدن گستردهی ارزهای دیجیتال شده است. با این حال، به دنبال بلوغ اقتصاد رمزنگاریشده، نوسانات پولهای مجازی نیز کاهش پیدا میکند.
مزایا و معایب سیستم فیات کارنسی
اقتصاددانان و سایر کارشناسان امور اقتصادی در حمایت از سیستم ارزی فیات با یکدیگر همنظر نیستند. موافقان و مخالفان، استدلالهایی را نسبت به نقاط مثبت و منفی ارز فیات دارند که برخی از آنها را میتوانید در زیر بخوانید:
← کمبود: پول فیات مانند طلا با کمبود یک کالای فیزیکی محدود نمیشود.
← هزینه: پول فیات مقرون به صرفهتر از پول مبتنی بر کالاها است.
← پاسخگویی: ارز بی پشتوانه انعطافپذیری دولتها و بانکهایشان را در مواجهه با بحرانهای اقتصادی بیشتر میکند.
← تجارت بینالمللی: پول بی پشتوانه در کشورهای سراسر جهان استفاده میشود و مورد قبول تجارت بینالمللی است.
← سهولت: برخلاف طلا، پول بی پشتوانه به خاطر اندازهی فیزیکی خود نیازمند فضای ذخیرهسازی، محافظت، نظارت و دیگر الزامات پرهزینه نیست.
← ارزش ذاتی: پول فیات به خودی خود هیچ ارزشی ندارد. این امر به دولتها امکان میدهد تا از کاغذ بیارزش به ایجاد پول بپردازند. این امر میتواند به افزایش تورم و حتی فروپاشی سیستم اقتصادی آنها منجر شود.
← پرریسک: از نظر تاریخی اجرای سیستمهای ارزی فیات معمولاً با فروپاشی مالی همراه بوده که نشان میدهد این سیستمها خطرات زیادی دارند.
نمونهای از سقوط یک پول فیات
ابتدای قرن بیست و یکم، بانک مرکزی کشور زیمباوه به خاطر مواجه شدن با مشکلات اقتصادی فراوان، حجم چاپ و انتشار ارز فیات خود را شدیدا افزایش داد. در پی این تصمیم اشتباه، ابر تورم دامن زیمباوه را گرفت و سبب شد نرخ تورم در این کشور بین 230 الی 500 میلیارد درصد قرار بگیرد! باورکردنی نیست!
قیمتها به سرعت افزایش یافته و شرایط به قدری بغرنج شد که مردم برای خرید خوراک ساده مجبور به حمل کیسههایی پر از پول شده بودند. در اوج بحران اقتصادی این کشور، 100 تریلیون دلار زیمباوه، معادل 40 سنت آمریکا بود.
سخن پایانی
آیندهی هر دو شکل این نوع ارزها به هیچ عنوان مشخص نیست. در حالی که ارزهای دیجیتال راه طولانی برای طی کردن دارند و در این مسیر با چالشهای مختلفی مواجه خواهند شد، گذشتهی ارز فیات میتواند آسیبپذیری این نوع پول را نشان دهد. این مهمترین دلیلی است که باعث شده بسیاری از مردم احتمال حرکت به سمت سیستم رمز ارزها برای تراکنشهای مالی آیندهی خود را بررسی کنند.
یکی از اصلیترین ایدههای شکلگیری بیت کوین و ارزهای دیجیتال، بررسی شکل جدیدی از پول است که روی شبکه همتا به همتا (P2P) توزیع شده باشد. این احتمال هم وجود دارد که بیت کوین به عنوان جایگزینی برای کل سیستم واحد پولی فیات به وجود نیامده باشد و هدف آن، صرفا ارائه یک شبکه اقتصادی جایگزین باشد. با این حال، خرید و فروش بیت کوین میتواند پتانسیل ساخت یک سیستم مالی بهتر برای جامعهای بهتر را افراهم کند.
[…] با فروش بیت تورنت در صرافیها، دارایی خود را تبدیل به ارز فیات […]
نظرات کاربران (1 نظر)
[…] با فروش بیت تورنت در صرافیها، دارایی خود را تبدیل به ارز فیات […]